Venlo

In Venlo wacht ons een nieuw dieptepunt in de sociale geschiedenis van de stad. De Bergstraat gaat plat.

Ingezonden brief door Mariet Verberkt, stadshistorica

Vijftig jaar geleden werkte ik in het wijkhuis ‘Mariahof’, centrum van Bijzondere Sociale Zorg Limburg. Het wijkhuis was gevestigd aan het Maasschriksel, gelegen tussen de Sint Jacobskapel (hoek Helschriksel) en de toen al verdwenen Synagoge. Naast het wijkhuis lag het logement van ‘Vrouw Wolter’, dag- en nachtverblijfplaats van vaste gasten en vreemdelingen, kleurrijke figuren als ‘krukke Jeu’. De fles ging er van hand tot hand en een homp brood lag naast de slaapplaats.
Aan de andere kant van de straat woonde op de bovenverdieping, van wat eens een grote koopmanswoning was, ‘Pinda Wullem’. De kamer van de vriendelijke chinees stond vol baalzakken rijst waar de muizen dwars doorheen liepen.

De buurt - Maasschriksel, Helschriksel, Maaskade, Bolwaterstraat en Bergstraat - nu Q4 genoemd, stond ondanks de grote vernielingen in de oorlog in de jaren vijftig nog recht overeind. Van oudsher was het dè handelsbuurt van Venlo met grote stadswoningen, koopmanshuizen met poorten, fraaie gevelpartijen en markante magazijn- en bedrijfsruimtes. Na de oorlog lieten huisjesmelkers de mooie panden verder verpauperen en verslonzen.

Desondanks bleef het een levendige kinderrijke buurt, met veel marktkooplieden en gezellige winkels. Een sfeervolle oude stadswijk, zoals je die nog aantreft in andere oude steden. Echter, in plaats van herstel en reconstructie ging de sloophamer erin. Wat er voor in de plaats kwam, is ‘niet te beschrijven’.
Bij de plannenmakerij voor Q4 werd opnieuw gepleit voor behoud van onder andere het allerlaatste stukje oude stadsgeschiedenis: de Bergstraat.

De Bergstraat is in de oude handelswijk, de enige straat met woningen voor ‘den oppassende werkman’, eind negentiende eeuw gebouwd door de Venlose Bouwvereniging, voorloper van de huidige eigenaar Woningstichting Venlo-Blerick. Eerder al verdween een ander karakteristiek straatje uit het stadsbeeld: de Minderbroederstraat, gelegen naast de Minderbroederskerk/ Lohofstraat. Ook hier kwamen wanstaltige pompeuze bouwwerken in de plaats, ontsproten aan het brein van derde rangs vormgevers en uitgevoerd met slechte materialen.

Het monumentenbeleid in Venlo blijkt bij haar keuzes zeer selectief te werk te gaan. Het is intussen duidelijk geworden waar de keuze ligt: bij herstel en herinrichting van stedelijke, kerkelijke en industriële pronkstukken. Representatieve gebouwen, op mooie zichtbare plaatsen gelegen, plaatsen waarmee ook de eigenaar zichzelf kan profileren.

In het kader van het thema van Open Monumentendag 2008 kan gezegd worden dat Venlo op ‘verkeerd spoor’ zit. Monumenten uit de arbeidersgeschiedenis worden allen gesloopt. Kortgeleden Tivoli in Blerick, dadelijk volgen het Bondsgebouw en de Bergstraat. Het is een dieptepunt in de sociale politiek van Venlo, beschamend voor een sociaal liberale coalitie. Waarom wel herstel en aanpassingen aan het mooie stadhuis maar laat men de ‘stadhuizen’ waarin mensen leven en werken uit het zicht verdwijnen?

Bezwaar maken tegen het beleid heeft bovendien geen zin. Goed onderbouwde - en gedocumenteerde - argumenten voor behoud van historische sociale bouwwerken worden onderuit gehaald op basis van een knullig juridisch artikel. Als de bezwaarmaker geen persoonlijke last ondervindt van de sloop van een gebouw (het puin moet als het ware je huiskamer binnenkomen…) heeft het bezwaar geen enkele rechtskracht. Sociaal historische gronden tellen niet. Dit ondervonden de tientallen bezwaarmakers tegen de sloop van het Bondsgebouw, waaronder de landelijke Vereniging van Vakbondshistorie en de SP. De tegenpartij, Woningstichting Venlo-Blerick verscheen gewoon niet – toppunt van arrogantie en almacht – op de hoorzitting. De bezwaarmakers werden als kleine lastige jongens en meisjes naar huis gestuurd.

Mijn ervaringen leiden tot de conclusie dat het Monumentenbeleid en het Stedenbouwkundig concept van de gemeente Venlo mankeert aan sociaal historisch besef, vakmanschap, smaak en goed fatsoen.

Mariet Verberkt

Update 11-09-2008: Deze ingezonden brief is tevens geplaatst in het Dagblad de Limburger en het E3 Journaal. Naar aanleiding van deze brief is Mariet uitgenodigd voor een gesprek met wethouder Freij. Buiten Mariet en de SP maken nog meer mensen zich zorgen over de Bergstraat, zo ook creatieveling Joost Backus die hierover insprak tijdens het eerste sprekersplein van de gemeenteraad.

Update 24-09-2008: Citaat van wethouder Freij in de raadsvergadering van vanavond: "Goed dat cultuurhistorie meer aandacht krijgt in de raad, dit is vroeger wel eens anders geweest". Helaas blijft het vooralsnog bij mooie woorden en wordt dit niet vertaald in beleid. Ook een motie van GroenLinks over behoud van de Bergstraat werd ingetrokken en leek daarmee een motie voor de bühne.