Venlo

In november mogen politieke partijen voor het eerst meedoen aan de waterschapsverkiezingen. De besturen van de waterschappen hebben vooral uitvoerende taken, en dat moet ook zo blijven. Politieke besluiten moeten worden genomen door de provincies.

Column door Ronald van Raak, Tweede Kamerlid voor de SP

Nederland ligt voor een groot deel onder de waterspiegel. Vanaf de twaalfde eeuw gingen mensen dijken bouwen en overtollig water afvoeren. Bezitters van de grond gingen daarbij steeds meer samenwerken. Op deze manier ontstonden honderden 'waterschappen', samenwerkingsverbanden van belanghebbenden.
Om het waterbeheer overzichtelijk te houden werden in de loop van de eeuwen waterschappen samengevoegd. Sinds 1992 is het land verdeeld in 27 waterschappen. Deze voeren specifieke taken uit, vooral op het gebied van waterkering (tegen overstroming) en waterhuishouding (schoon water). Daarnaast hebben zij soms het beheer over (vaar)wegen en doen zij aan bestrijding van muskusratten. Waterschappen hebben ook eigen belastingen; heffingen voor waterbeheer, zuivering en verontreiniging.

Nieuw: stemmen op lijsten
De voorzitter van een waterschap is de dijkgraaf, die door de regering wordt benoemd. Een college van dijkgraaf en heemraden vormt het dagelijks bestuur. De heemraden worden gekozen door het algemeen bestuur, dat bestaat uit 18 tot 30 mensen. Een deel van deze bestuurders wordt gekozen door de inwoners van een waterschap. Een ander deel van deze zetels is gereserveerd voor specifieke belangengroepen, zoals boeren, bedrijven en natuurbeheerders. Zij krijgen 7 tot 9 zetels.
Belangenbehartigers van de bedrijven worden benoemd door de Kamers van Koophandel, van de natuurbeheerders door het Bosschap en van de boeren door onder meer LTO Nederland (Land- en Tuinbouw Organisatie).

Tot nu toe gold voor de verkiezingen van de waterschappen een 'personenstelsel'. Dat betekent dat bestuurders op persoonlijke titel werden gekozen. Tijdens de waterschapsverkiezingen van november wordt voor het eerst geëxperimenteerd met een 'lijstenstelsel', waarbij groepen belanghebbenden als lijst kunnen deelnemen. Op deze manier moet voor kiezers duidelijker worden welke belangen verschillende kandidaten vertegenwoordigen. Ook politieke partijen doen als belanghebbende groep aan deze verkiezingen mee.

Liever bij de provincies
Als algemene regel geldt dat we als SP meedoen aan democratische verkiezingen. Maar we vinden vooral dat er een goede verbinding moet zijn tussen onze volksvertegenwoordigers en de mensen die ze vertegenwoordigen. "Geen fractie zonder actie" is een bekende stelregel in de SP. Dat is in de waterschapsbesturen heel moeilijk. Bovendien vinden we dat de waterschappen geen politiek orgaan moeten worden.

De verkiezingen voor de waterschappen zijn niet populair en de deelname van politieke partijen kan die verkiezingen aantrekkelijker maken, maar dus ook partijpolitieker, en dat is ongewenst. In tegenstelling tot gemeenten en provincies zijn de waterschappen geen politiek bestuur. Zij hebben vooral uitvoerende taken, en dat moet ook zo blijven. Als het gaat om politieke beslissingen, zijn vooral de provincies aan het woord. Zij stellen een waterbeleidsplan op en houden toezicht op de waterschappen. Provincies bemoeien zich ook met het grondwater, het oppervlaktewater en het drinkwater.

Staatssecretaris Huizinga heeft in de Eerste Kamer op aandringen van de SP toegezegd dat er na de verkiezingen van november een uitgebreide evaluatie komt. Op basis daarvan zal besloten worden hoe het verder moet met de waterschappen.

Waterschappen zijn een uitvoerend en geen algemeen bestuur. De SP wil de bevoegdheden van de waterschappen onderbrengen bij de provincies. Behalve de SP lijken ook PvdA, GroenLinks, ChristenUnie en SGP hiervoor te voelen. Verkiezingen voor de provincies zijn ook niet populair, maar dit is wel de juiste plek om besluiten te nemen over het waterbeheer.